1. Denizcilik Sektörü ve Teknoloji
Denizcilik sektörü dünyada yüklerin yaklaşık %85'lik, petrolün yaklaşık %98'lik (1), Avrupa Birliği’nin dış ticaretinin %90’lık, iç ticaretinin %40’lık (2) ve ülkemizin ithalat ve ihracat taşımalarının yaklaşık %90’lık bölümünün taşındığı büyük bir sektördür (3).
Bir ülkenin kalkınmasında en önemli unsurlarından birisi de araştırma ve geliştirmeye yeterli kaynak ayrılması ile desteklenen teknoloji tasarımı ve üretimidir. Denizcilik sektörünü ayakta tutabilmek için sürekli teknolojik yenilikler yapmaya devam etmek ve söz konusu teknolojik yenilikleri çevreci bir sorumlulukla, güvenli olarak hayata geçirmek gerekmektedir.
Her sektörde olduğu gibi denizcilik sektöründe de bilimsel araştırma ve geliştirme çalışmaları sektörün gelişmesini sağlamakta ve uluslararası rekabet gücünü artırmaktadır. AB Birliği ve diğer ülkelerdeki denizcilik sektöründeki teknolojik gelişmeler aşağıdaki bölümlerde verilmektedir.
2. Avrupa Birliği’nde Deniz Teknolojisindeki Gelişmeler
Avrupa; kruvaziyer ve sıvılaştırılmış doğal gaz tankerleri gibi yüksek teknolojiye sahip gemilerin tasarımı ve üretiminde uzmanlaşmış dünya lideri konumunda olmakla birlikte yüksek hacimli gemi üretiminde Doğu Asya ile gittikçe artan bir rekabet içerisindedir.
Avrupa Birliği tarafından geliştirilen projelerden bazılar aşağıda belirtilmektedir:
WATERBORNE Ulaştırma Teknoloji Platformu (Transport Technology Platform) Projesi: Deniz ulaştırmasına ilişkin Avrupa Komisyonu tarafından oluşturulan 6. Çerçeve Araştırma ve Teknolojik Kalkınma Programı (FP6) kapsamında ERRAC, ERTRAC and ACARE’yi içeren ulaştırma teknoloji platformları serilerinden biri olan Deniz Ulaştırması Teknoloji Platformu (WATERBORNE Transport Technology Platform) 25 Ocak 2005’de Bremen’de düzenlenen toplantı neticesinde ulaştırma sektörünün ileri gelenleri, hükümet temsilcileri ve araştırmacılar tarafından denizyolu taşımacılığını daha etkin kılmak amacıyla sektörü ve bu konudaki teknolojik gelişmeleri destekleme kararı almış olup çalışmalar devam etmektedir (2).
MARSTRUCT Mükemmel Şebeke (Network of Excellence) Projesi: Gemilerin konforu, etkinliği, gemi yapısının güveninirliği ve çevresel performansını geliştirmek amacıyla Gemi yapıları (MARSTRUCT) konusunda Mükemmel Şebeke (Network of Excellence) Projesi 2004 yılında 17 Avrupa Birliği ülkesinden 33 katılımcı ile işbirliği içerisinde 5 yıl süreli olarak oluşturulmuştur. Söz konusu Proje’de ileri yapısal uygulama ile tasarımın güvenilir yapıda olacak şekilde imalatı ve operasyonu üzerine odaklanılmıştır. MARSTRUCT Projesi gemi teknolojisinde yeni yöntemler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bahsi geçen Projede üniversitelerden, kamu kuruluşlarına, özel araştırma enstütülerine kadar birçok katılımcı ile Türkiye, Bulgaristan, Norveç, Polonya ve Romanya’dan da sınırlı sayıda katılımcı yer almaktadır (4).
SAFEICE Projesi: Avrupa’nın kuzey sularında gerçekleşen uluslararası ticaret ve tanker trafiğinin belirgin şekilde artış göstermesi, Kuzey Denizi’nin dar olması ve buz tutması yüzünden bu bölgede deniz kazalarının azaltılması amacıyla buzlu sularda seyir emniyetini sağlayacak, Kuzey Kutbu (Arktik) sularında seyirin olumsuz çevresel etkilerini azaltacak, maliyeti azaltacak SAFEICE Projesi 2004 yılında başlamıştır. Söz konusu proje üç alanda yürütülmektedir. Bunlar; gemilerin buza dayanıklılığı, Arktik gemi yapılarının tasarımı ve entegre edilmiş trafik control altyapısıdır. SAFEICE Projesi’nin –Kuzey Denizi’nde daha emniyetli seyir yapması amacıyla gerçek zamanlı buzul haritaları ve buzul tahminlerini içeren buza daha dayanıklı gemi tasarımının geliştirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir (5).
Parçacık Görüntü Hız Ölçeri (Particle Image Velocimetry (PIV) Projesi: Dönmeli akışlarla ilgili çalışmaların sonucunda ortaya çıkan akış görüntüleme yöntemi olan görüntü parçalarının hızını Ölçen Görüntü Hız Ölçeri (Particle Image Velocimetry (PIV) deniz taşımacılığını da içeren geniş kapsamlı olarak uygulanabilecek bir geminin pervanesinin suda bıraktığı izlerin akış profili hızının ölçülmesine ilişkin projedir. PIV, hem aerodinamik ve hem de hidrodinamik özellikleri anlamak için söz konusu izlerin fotografını lazer ışınları kullanılarak çekmektedir (6, 7).
ALIVE (Autonomous Light Intervention Vehicle) -Sualtı uygulamalarını genişletmek için özerk deniz aracı ALIVE Projesi: Denizaltındaki araştırmaların daha kolay ve geniş kapsamlı yapılabilmesi amacıyla manipülasyon yeteneklerini arttırıcı ve otomatik doklama özelliklerini sağlayıcı konvansiyonel su altı aracı gibi olmayan yeni bir özerk su altı aracı geliştirmek amacıyla ALIVE Projesi Avrupa Birliği fonu tarafından finanse edilmiştir. Söz konusu araç, herhangi uygun olan bir gemiye bindirilebilmekte, operatörün denetiminde fiziksel olarak bağımsız hareket edebilmekte ve akustik modemi sayesinde çalışma alanından 10 metre uzağa gidebilmektedir. Görev tamamlandığında ALIVE herhangi bir gemi ya da kablonun yardımı olmaksızın yüzeye çıkabilir. ALIVE’ın denenmesi Fransa güney kıyılarında başarı ile sonuçlanmıştır. Söz konusu aracın; kurtarma operasyonları, arkeolojik araştırmalar, tehlikeli eşyaların toplanmasında kullanılabilmesi için araca ilave uygulamalar konulmasına ilişkin araştırmalar devam etmektedir (8).
Avrupa Komisyonu’nun, Avrupa Birliği’nde ekonomik, güvenlik, çevre ve yaşam kalitesini arttıracak deniz ulaştırması sistemlerinin geliştirilmesine ilişkin deniz güvenliği ile ilgili gelecekteki araştırmalara çerçeve programları kapsamında toplam 370 milyon Euro katkı sağlanacağı beklenmektedir.
Deniz güvenliği ve çevre korumasına ilişkin araştırma öncelikleri denizcilik sektöründeki rekabeti arttıracak şekilde deniz politikalarını destekleyecek teknolojiler olacaktır.
f) Gemi operasyonlarının güvenliğini arttırmaya ilişkin Araştırmalar (Safer Ship Operation)
Daha Güvenli Denizyolu Taşımacılığı, deniz güvenliği, yüklerin ve yolcuların emniyetli taşınması ve çevre korumaya ilişkin Avrupa Birliği Araştırma ve Teknoloji Bölümü tarafından çerçeve programları çerçevesinde araştırmalar yapılmıştır. Denizyolu taşımacılığına ilişkin toplam 55 projeye Avrupa Birliği 50 milyon Euro katkı sağlamıştır.
Ayrıca gemi operasyonları güvenliğinin sağlanması ve artırılmasına ilişkin çalışmalar Avrupa birliği tarafından desteklenmektedir.
Güvenli gemi operasyonuna ilişkin araştırmalar yeni teknoloji içeren ekipman tasarımı ve
kaza soruşturmasında yeni yöntemlerin geliştirilmesine yönelik olmaktadır. Söz konusu araştırmalarda uzun dönemli amaç gemilere de uçaklarda olduğu gibi kara kutuyu içeren özel emniyet tedbirleri getirilmesidir (9).
Gemi omurgasının robotlarla daha güvenli bakımını sağlayan OCTOPUS Projesi
Avrupa Birliğine bağlı araştırma kuruluşları gemi omurgasının uzaktan kumanda ile bakımı sisteminin (innovative remote control maintenance system) geliştirilmesi üzerinde çalışmaktadır. Söz konusu sistem geminin rutin bakım süresini ve maliyetleri azaltacak, tersanede güvenliği ve daha iyi sağlık koşullarını sağlayacak ve aynı zamanda Avrupa deniz taşımacılığında rekabeti arttıracak ve Avrupa Birliği gemi inşa sanayiinde istihdamı arttıracaktır (10).
Güçlendirilebilir Denizyolu Ulaştırması Çalışma Programı (The Sustainable Surface Transport Work)
Söz konusu Program yeni navigasyon teknikleri, entegre edilmiş tasarım ve tersanelerin inşaası ile kombine taşımacılığın geliştirilmesini içermektedir (11).
GALILEO Avrupa Uydu Seyir Sistemi (European Satelitte Navigation System)
Denizyol taşımacılığının ulaştırma modlarının içerisinde en fazla kullanılması nedeniyle Avrupa Birliği; deniz taşımacılığının etkinliği, güvenilirliği ve optimizasyonunu arttırmak amacıyla GALILEO Projesini geliştirmiştir. GALILEO Projesi; geminin seyir koşullarını iyileştirici teknolojik yenilikler getirme dışında balıkçılık, oşinografi, tanker kazalarına ilişkin yenilikler getirmeyi de amaçlamaktadır. Uydu navigasyonundan gezinti botları, ticari gemiler, SOLAS kurallarını uygulayan ve uygulamayan tüm gemiler gibi tüm deniz ulaştırması yararlanacaktır. GALILEO Programı tüm hava koşullarında deniz, kıyı, liman yaklaşımı ve liman manevralarında kullanılacaktır. Söz konusu system, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından seyir navigasyonuna yönelik yürütülen çalışmalar kapsamında seyir güvenliğini sağlamak ve çatışmayı önlemek amacıyla Otomatik Tanımlama Sistemi (Automatic Identification System (AIS), Gemi Trafik Yönetim Sistemleri uygulamalarına ilave kolaylıklar getirecek olup aynı zamanda AIS’nin güveninirliğini geliştirecek çalışmaları da içermektedir (12).
GALILEO Programı aynı zamanda tarama, liman bakımları , hidrografik araştırmalar, akıntı ve gelgitler gibi konularda da araştırma ve deniz mühendisliği çalışmalarında da uzmanlar ve bilim adamları için faydalı olmaktadır.
GALILEO, şu anda uygulanan COSPAR-SARSAT Sisteminin performansını arttırarak Uluslararası Arama ve Kurtarma hizmetlerine katkı sağlayacaktır. Bugünün sisteminde doğru konumlandırma çok sağlıklı ve her zaman gerçek zamanlı olmayıp GALILEO SAR Hizmeti ile sistemin performansını arttırmaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır (12).
2. Diğer ülkelerdeki teknolojik gelişmeler
Wolfson Unit Firması mevcut tasarım yazılımına yeni özellikleri içeren yeni yazılım tasarımı geliştirmiştir. HST Damage Projesi, Walfson Unit’in hidrostatik, süreklilik ve tank kapasitesi programı için bir modüldür.
The Wolfson Unit,24 m.’nin altında motorlu ve yelkenli tekneler için kereste yapısını inceleyen ve hesaplayan ISO12215 standardında yeni bir paket program geliştirmiştir. The Wolfson Unit’in 16 m. uzunluğunda, 1,35 m. drafta, 4 600 lt. yakıt kapasitesine sahip ve 25 knot hızda can kurtarma botları ve Sahil Güvenlik için balıkçı teknelerinin güvenliğine ilişkin çalışmaları 2004 yılında başlatmış olup söz konusu çalışmalar devam etmektedir (13).
Son yıllarda, denizcilik teknolojisindeki gelişmeler gemilere sahilden “uzaktan kumanda edilmesini sağlayan “Sahilden Kılavuzlama” (Shore-Based Pilotage), “İleri Seyir Yardımı” (Advanced Navigational Assistance), Gelişmiş Seyir Yardımı” (Enhanced Navigational assistance) gibi terimler ve “Modern Taşınabilir Kılavuzlama Yardımcısı” (Innovative Portable Pilot Assistance) gibi araçlar gemilerin kılavuz kaptanlar ve köprüüstü personelince güvenli seyirin sağlanması amacıyla geliştirilmiş ve geliştirilmektedir (14).
ABD’de denizcilikte hidrojen teknolojisini geliştirme çalışma grubu (Maritime Hydrogen Technology Development Group), hidrojenin deniz taşımacılığının yakıt altyapısı için minimum yatırım ihtiyacı gerektirmesi nedeniyle hidrojenle çalışan deniz ulaştırma sitemini inşa etme çalışmalarını sürdürmektedir. Hidrojenle çalışan taksi motorlar 2001 yılında kullanılmaya başlamış olup hidrojenle çalışan botların, gemilerin ve denizaltıların geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Söz konusu çalışma grubunun hedefi balıkçı motorları ve ferry botlardır. Deniz taşımacılığında yakıt hücrelerine ilişkin AB tarafından FCSHIP olarak adlandırılan bir proje başlatılmıştır (15).
RINA’nın AR-GE çalışmaları kapsamında emisyon azaltıcı teknoloji gezi teknelerinde başarı ile test edilmiştir. RINA, daha büyük yolcu gemilerinin yangın risklerine karşı, güverte yedek sistemleri, otomasyon sistemlerine ilişkin önemli projeler geliştirmektedir (16).
Okyanus modeleme ve dinamiklerine ilişkin çalışmalar 1998-1999 yıllarında başlamış olup deniz ekosistemlerinin dinamiklerine ve hava-deniz karbondioksit değişimine ilişkin çalışmalar Modüler Okyanus Model kullanılarak yürütülmektedir. Fırtına tahmin modeli geliştirilmiş ve 7 adet nitrojen tabanlı ekosistem modeli oluşturulmuştur.
Deniz çevresi ve kııyı bölgelerine ilişkin araştırmalardan bazıları olan kıyı ve açık denizleri kirletici maddelerin izlenmesine ilişkin Kıyı Okyanus İzleme ve Tahmin Sistemleri (Coastal Ocean Monitoring and Prediction Systems (COMAPS)) ilgili kurumlar arasında yürütülmektedir.
Entegre edilmiş kıyı ve deniz alanı yönetimi (Integrated Coastal and Marine Area Management (ICMAM)) projesinde kıyı, adalar ve deniz çevresi kaynaklarının yönetimi için veri tabanı oluşturulmakta ve karar vericiler için destek sağlanmaktadır.
Hindistan tarafından kıyıdan balıkçı tekneleri ile haberleşmeyi kapsayan kıyı haberleşme topluluğu programları (Shore to Fishing Vessel Communication System) geliştirilmektedir.
Rusya Bilim Akademisi tarafından Hindistan’da su alltı teknolojisine ilişkin çalışmalalar yürütülmektedir. Bu kapsamda Hint Okyanusu havzasında 6 000 m. derinliklerinde bulunan maden yataklarına lişkin araştırmalar yapılmaktadır.
Hindistan Ulusal Okyanus Teknolojisi Enstütüsü (The National Institute of Ocean Technology (NIOT)) tarafından okyanus enerjisi, derin deniz teknolojisi, okyanus madenciliği, kıyı ve çevre mühendisliğine ilişkin çalışmalar yürütülmektedir. Çalışmalar kapsamında dalga enerjisi uygulamalrı için gerekli güç modülünün üretimi, canlı ve cansız deniz kaynakları, akustik dalga ölçümleri geliştirilmekte ve başarılı olarak test edilmektedir. Aküstik Dalga Ölçümü (Acoustic Tide Gauge (ATG)) aylık dalgaları kayıt eden dizüstü veya masa üstüne yüklenilebilen bir sistemdir.
Deniz kirliliğine ile ilgili uzaktan kumandalı deniz süpürgesine ilişkin çalışmalar Remotely Operable Sea Skimmer (ROSS) Hindistan Oşinografi Enstütüsü tarafından yürütülmekte olup çalışmaının amacı çevresel algılayıcılı prototip ROSS modülü geliştirmektir.
Malaka ve Singapur Boğazlarında Bölgesel Elektronik Deniz Otoyollarının (The Marine Electronic Highway (MEH)) oluşturulmasına ilişkin çalışmalar devam etmekte olup söz konusu çalışmalar kapsamında deniz ve çevre yönetimi araçları, deniz güvenliğinin artırılması için teknolojik yenilikler kullanılmaktadır (17).
3. Deniz Güvenliğine İlişkin Teknolojik Gelişmeler
Bu gün dünya ticaretinin yaklaşık %90’ı deniz yoluyla yapılmakta olup bunun dörtte biri dünya tanker trafiğinin yaklaşık yarısının, sıvılaştırılmış doğal gaz trafiğinin üçte ikisinin ve yılda yaklaşık 50 000-330 000 geminin geçtiği Güneydoğu Asya’da Malaka Boğazı’ndan geçmektedir (18). Dünya ticaretinin işleyişi dünya denizlerinin küresel güvenliği ile mümkündür.
Günümüzde korsanlık ve terör olaylarına karşı güvenlik önlemlerinin maliyeti bekçi köpekleri, korsan saldırılarına karşı sigorta masrafları vb. yıllık ortalama 16 milyar ABD Dolarını bulmakta ve bu miktar artmaya devam etmektedir. Kuala Lumpur Korsanlık Raporlama Merkezi 2004 yılı raporunda 2004 yılı içerisinde 335 korsanlık vakasının raporlandığını ve son on yıl içerisinde korsan saldırılarının iki katına çıktığı, 2003 yılında padece Somali kıyılarında 25 den fazla yağmalama olayı olduğu 2004 ise bu rakamın iki katına çıktığı belirtilmektedir (19).
Limanlar, barınaklarının mümkün olduğunca güvenli hale getirilmeleri ve gemilerin güvenli seyri global ekonomi ve deniz ticareti açısından son derece önemlidir.
NATO’nun Terörizme Karşı Savunma için Çalışma Programı silahlı kuvvetlere teröristleri tespit edecek, durduracak ve takip edecek yeni ve gelişmiş teknolojiler için sistemler geliştirmektedir. İttifak, İtalya başkanlığında ve NATO’nun İtalya’daki La Spezia Su Altı Araştırma Merkezindeki çalışmalarından kazandığı deneyimi kullanarak denizde en yeni teknolojilerin kullanıldığı denemeler yapmaktadır. Söz konusu program, teröristlerin tessbit edilmesi ve etkisiz kılınması amacıyla deniz üstü ve deniz altı sensör ağlarının fizibilitesi üzerinde çalışmakta, ve su altı mayınlarını temizleyecek yeni mekanizmalar geliştirmektedirler. NATO, ayrıca gelen sürat teknelerini etkisiz hale getirecek yeni teknolojiler araştırmakta, ve savaş gemilerinin yüzeyden gelecek saldırılara karşı korunma yeteneklerini güçlendirecek yöntemler geliştirmektedir (20).
4. Türkiye’de Deniz Teknolojisindeki Gelişmeler
Yonca-Onuk Ortaklığı Tuzla’daki tersanelerinde 1986 yılından beri tamamen Türk dizaynı ileri kompozit yüksek hızlı hücumbot ve yatlar üretmektedir. ONUK MRTP tekne ailesinin başlangıç tasarımı olan ve ilki 1989 yılında denize inen YONtech 45 motoryatlarından sonra 1992 yılında YONtech 105 (31,25m) megayatı üretilip teslim edilmiştir. Nissan Design ile birlikte yapılan styling IDSA (Industrial Designers Society of America) 1992 Industrial Design Excellence Award bronz madalyasına layık görülmüştür. Bu IDSA’nin bugüne kadar bir tekneye verdiği tek ödüldür.
Çok Amaçlı Taktik Platform (MRTP: Multi Role Tactical Platform) taktik görevler için geliştirilen 15-70m arasında çeşitli boydaki üstün yetenekli ileri kompozit platformlardan oluşan bir tekne ailesidir. Konsept Yonca-Onuk Tersanesi ortaklarından Dr. Ekber Onuk’un bir kazada kaybettiği oğlu Kaan Onuk tarafından yaratılmış ve geliştirilmiştir. Sahil Güvenlik Komutanlığı da 1998 yılından bu yana çeşitli biplerini başarıyla kullandığı tamamen Türk tasarımı olan ve muadillerine göre çok üstün özelikleri sahip ONUK MRTP botlarına Kaan Onuk'un anısına ‘‘Kaan sınıfı’’ adını verdi.
Kaan Onuk MRTP programı hedeflerini şu şekilde ortaya koymuştu: “İleri kompozit malzeme ve ileri teknolojileri kullanarak, çok maksatlı taktik platform (MRTP) konseptini geliştirmek ve kanıtlamak doğrultusunda; maliyeti, tekne büyüklüğünü, mürettebat sayısını ve tesbit edilebilme imkanını azaltırken, menzili, görev/silah yükünü, hızı, sığ sularda hareket kabiliyetini, güvenilirlik/göreve hazır olma/bakım kolaylığını, modülerlik ve konfigürasyon değiştirme özelliğini arttırmaktır.
Yonca-Onuk Ortaklığı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı denetiminde yürütülen “Ani Müdahale Botu” ve “90 tonluk Sahil Güvenlik Botu” projeleri çerçevesinde Türk Sahil Güvenlik Komutanlığı ihtiyacı doğrultusunda, 18 adet "Kaan15" Sınıfı ONUK MRTP15 (16,70m; 57knot), 9 adet "Kaan29" Sınıfı ONUK MRTP29 (31,60m; 48 knot) ve “Kaan33” sınıfı ONUK MRTP33 (35,60m; 46knot) teslim etmiştir. Ayrıca yine bu projeler kapsanında Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü’ne 3 adet ONUK MRTP15 (16,70m; 64 knot) ve 1 adet ONUK MRTP16 (17,75m; 70 knot son hızıyla Türkiyenin envanterindeki en hızlı tekne olmuştur), Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne 4 adet ONUK MRTP16 (17,75m; 53 knot) teslim edilmiştir. Ayrıca KKTC Sahil Güvenlik Komutanlığı için 2 adet ONUK MRTP15 (16,70m; 64 knot) ve Pakistan Deniz Kuvvetleri için de 2 adet ONUK MRTP15 (16,70m; 64 knot) inşa ve teslim edilmiştir.
Üretimi devam eden “Kaan33” sınıfı ONUK MRTP33 serisinin yanı sıra yine SSM, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Yonca-Onuk Ortaklığı tarafından ortak finanse edilen bir ArGe projesi kapsamında üretilmekte olan “Kaan20” sınıfı bir ONUK MRTP20 (22,80m; 60 knot) Geliştirilmiş Ani Müdahale Botu ilk testlerini 21 Temmuz 2006 günü başarıyla yapmış ve dizayn hızının üzerinde bir performans elde etmiştir.
Yonca-Onuk Ortaklığı 28 Haziran 2006 tarihinde Pakistan Deniz Kuvvetleriyle bir seri ONUK MRTP33 satışı sözleşmesini tamamlayarak özgün Türk tasarımı bir savunma ürünü dışsatımında Türkiye tarihinin en büyük projelerden birine imza atmıştır.
Ayrıca bu üstün yetenekli platformların yat versiyonlarını da üretme kararını alan Yonca-Onuk Ortaklığı ONUK MRTP33 tekne ve teknolojisini kullanan YONtech S36 (35,80m; 64 knot) ve ONUK MRTP20 tekne ve teknolojisini kullanan S23 (22,80m; 75 knot) yatlarının üretimine başlamıştır.
Kompozit teknolojisiyle süratli teknelerde dünya lideri kabul edilen Yonca-Onuk Ortaklığı tüm telif hakları Onuk Taşıt Sanayii Ltd.’e ait olan tasarımlarla üretim yapmakta ve dolayısıyla hiçbir yabancı lisans kullanmamaktadır. Halihazırda birçok ülkeden ONUK MRTP üretimi konusunda ortak üretim veya teknoloji transferi talepleri gelmektedir.
Eğitimin Türkiye için önemini her fırsatta dile getiren Dr. Ekber Onuk, Kaan Onuk’un anısına sürdürülen eğitimi destek prensipleri çerçevesinde çeşitli öğrenci projelerini Ortaklık olarak desteklediklerini ifade etmiştir. ITÜ için İnsansız Hava Aracı, Nusrat Güneş Enerjili tekne (ki bu tekne ABD’de üniversiteler arası Solar Splash yarışmasına katılacak) Yonca-Onuk Ortaklığı Ana Sponsor olarak rol almıştır. Yonca-Onuk Ortaklığı Ar-Ge çalışmalarını devam ettirerek teknolojik üstünlüğünü sürdürmeye kararlıdır (21, 22, 23).
Deniz teknolojisinde diğer başarılı firmalardan biri de Numarine A.Ş. olup, söz konusu firma önemli oranda yerli katkı ve kaynakla, Dünya çapında rekabetçi birçok model lüks yat geliştirip üreterek ihraç etmektedir. Firma, üretim aşamalarında Avrupa'nın sayılı büyük CNC freze tezgahlarından birini ve gelişmiş kompozit malzeme teknolojilerini kullanıyor (24). Numarine, önemli oranda yerli katkı ve kaynaklarla, yeni teknolojiler geliştirip kullanarak Dünya çapında rekabetçi birçok model yat geliştiriyor ve imal ediyor (25).
Kısa süre önce dünyanın en kaliteli yatlarını üretmek için yola çıkan Ömer Malazlar'ın 'Numarine' markasıyla ürettiği yatlar, dünya pazarında en ünlü markalarla yarışıyor. Teknolojik açıdan olduğu kadar tasarım, kalite ve fiyatlarıyla da rakiplerini geride bırakan 'Numarine' yatları, şimdi dünyada ilk üçün içinde olup Numarine her yıl Fransa'nın Cannes kentinde düzenlenen Avrupa Yat Trophy'sine katılmış ve geçtiğimiz yıl en iyi ikinci yat ödülünü aldı (26).
Numarine markası, üretiminde yalnızca uçaklarda kullanılan uzay teknolojisini kullanıyor. Bu nedenle söz konusu yatlar çok daha hafif ama dayanıklı olup insan sağlığına zararlı etkileri de daha az olmaktadır (26).
Numarine imalatında çoğunlukla Cam elyaf (E glass) takviyeli kompozit malzeme kullanılmakta olup DIAB Engineering desteğiyle kurduğu vakum altında reçine (Vinylesther resin) emdirme (vacuum assisted infusion) sistmini sürekli geliştirmektedir. Bu teknik sayesinde olabilecek en az reçine kullanılarak sağlam ve hafif tekneler üretilmekte olup bu bakımdan Numarine Avrupa'daki birçok rakibinden çok daha önde bir teknolojiye sahip. Takviye edilmesi gereken bölgelerde karbon va Aramid (Kevlar) kullanılıyor. Gövdedeki esenkliğin azaltılması için gövdeye içeriden yapıştırılmış profillerden oluşan bir takviye sistemi (grid stiffening system) bulunuyor.
Numarine tarafından yeni geliştirilen modellerden biri olan 102' RPH modeli, Numarine tarafından geliştirilen ve üretilecek olan en büyük, güçlü ve lüks bir yat olacak.
Ayrıca, megayat üretiminde kısa sürede dünyaca tanınan Antalya Serbest Bölgesi yat imalatçıları, uluslararası yatırımcıların desteği ile marka olma yolunda ilerliyor. Son iki yılda Antalya Serbest Bölgesi'nde üretilen yatlar dünyanın değişik yerlerinde büyük beğeni toplamakta ve sipariş almaktadır. Antalya'da "Karayipler"de charter taşımacılık yapmak üzere imal edilen ''Angel of Joy'' adlı ultra lüks yatta, son teknolojiler kullanılmıştır. Antalya Serbest Bölgesi yatçıları, yatçılıkta erişilen en son nokta olarak gösterilen kompozit ve epoksi teknolojisi ile dünya mega yat piyasasında büyük bir çıkış yapmıştır. Antalya Bölgesindeki etkin firmalar Farmont-MTH-Peri Yat -Notika -Ege Yat -Pruva -Okyanus -Lenny –CMM’dir (27).
5. Deniz Teknolojileri ile İlgili Uluslararası Konferanslar ve Fuarlar
Dünya Denizcilik Konferansı (World Maritime Conference) 6-10 Mart 2006’da Londra’da düzenlenmiş olup söz konusu konferansta deniz mühendisliği, bilimi ve teknolojisine ilişkin 180 teknik tebliğ ve 25’in üzerinde yeni teknolojiler sunulmuştur (40). Tebliğ konularından bazıları atık madde yönetimi, balastlı su yönetimi (IMO Uluslararası 2004 Konvansiyo’nuna uygun tasarlanmış sistemlerin araştırılması ve geliştirilmesi), hidrodinamikler ve gemi omurgasının tasarımı, gemilerin manevra kabiliyetlerinin geliştirilmesi, enerjinin etkin kullanımı, alarm ve izleme sistemleri, insan faktörü ve ergonomidir (28).
25. Uluslararası Açık Deniz Mekanizmaları ve Artic Mühensiliği Konferansı (The 25th International Conference on Offshore Mechanics and Arctic Engineering (OMAE 2006) 4-9 Haziran 2006 Hamburg, Almanya’da yapılmış olup deniz, kıyı ve artic mühendisliğine ilişkin açık deniz teknolojisi, güvenilirlik ve emniyet, malzeme teknolojisi, boru hatları teknolojisi, okyanusun kullanımı, okyanus mühendisliği, kutup ve artic bilimleri ve teknolojisi, denizdeki rüzgar enerjisi, okyanus araştırma teknolojisi gibi yeni ve ileri teknolojik gelişmeler ve uygulamalar konularında 400 teknik bildiri sunulacak olup sempozyumun amacı bilgi bahsi geçen teknolojik yeniliklerde alışverişi yapmayı amaçlamaktadır (29).
Deniz teknolojisi ile ilgili diğer konferanslar aşağıda belirtilmektedir:
Deniz Bilimleri ve Okyanus Teknolojisi Konferansı 21-23 Mart 2006 yılında Londra Excel’de düzenlenmiştir. Sözkonusu Konferansda tsunami, Katrina Kasırgası, okyanus kaynaklarının yönetimi, deniz güvenliği ve emniyeti konuları ağırlıklı olarak ele alınmıştır. Ayrıca fuarda 4 mil ve üzeri derinlikte çalışan ürünler sergilenmiştir.
ABD denizciliğinde haberleşme (Communications in Shipping USA-COMIS) Konferansı’nda 11-12 Eylül 2006’da gemide haberleşme teknolojisinde en son gelişmeler ele alınacaktır (30).
Dünyanın en büyük Kuzey Amerika 2006 insansız sistemler sempozyumu ve fuarı 29-31 Ağustos 2006’da Florida ABD’de düzenlenecektir. Sempozyum programında 72 teknik oturum ve 40 poster panosu olacaktır (31).
11-12 Eylül 2006’da ABD’de güverte üstü haberleşme teknolojilerindeki son gelişmelere ilişkin “Communications in Shipping USA – COMIS” konferans düzenlenecektir (32).
19-23 Eylül 2006'da Hollanda Maastrict’de birçok deniz araştırmalarına ilişkin ICES 2006 Yıllık Bilim Konferansı düzenlenecektir (33).
8-9 Ekim 2006’da 6. Yıllık Deniz Haberleşme Konferansı ve Fuarı “Offshore Communications 2006 Communications düzenlenecektir.
Söz konusu fuarda deniz haberleşme endüstrisinde en son donanım, yazılım ve hizmetler tanıtılacaktır.
2006 SNAME Deniz Teknolojisi Konferansı ve Fuarı ile Gemi Üretimi Sempozyumu 10-13 Ekim 2006’da Fort Lauderdale’de düzenlenecektir.
16-19 Ekim 2006’da 5. Uluslararası Deniz Bilimleri ve Teknoloji Haftası “The 5th SEA TECH WEEK- The International Maritime Science and Technology Week” Brest’de düzenlenecektir (34).
19-20 Ekim 2006’da, ABD kıyılarını, limanlarını, ulaşımını korumak için gerekli teknikleri ve işletme stratejilerini geliştirmek amacıyla Deniz Güvenliği Konferansı (Maritime Security Conference) düzenlenecektir (35).
26-29 Ekim 2006 Avrupa gemi inşa ve onarım sanayindeki gelişmelere ilişkin SHIPEC Europe 2006 Konferansı düzenlenecektir (36).
8-9 Kasım 2006’da deniz haberleşmesine ilişkin , Offshore Communications 2006 ve 6. Yıllık Deniz Haberleşme Konferansı ve Fuarı düzenlenecektir (37).
25. Deniz Mekanikleri ve Artic Mühendisliği 25. Uluslararası Konferansı (The 25th International Conference on Offshore Mechanics and Arctic Engineering (OMAE 2006) 2006’da Almanya’da düzenlenmiştir. Söz konusu Konferansta deniz teknolojisi, emniyet ve güveninirlik, malzeme teknolojisi, boru hattı teknolojisi, okyanus alanının kullanımı, okyanus mühendisliği, Kutup ve Artric Bilimleri ve Teknolojisi, deniz rüzgar enerjisi, okyanus araştırmaları teknolojisine ilişkin konularda 400 den fazla teknik tebliğ sunulmuştur (38).
5-8 Mart 2007’de 11. Yıllık CARIS kullanıcı Grup Konferansı ve Eğitim Oturumu Kuala Lumpur, Malezya’da düzenlenecektir (39, 40).
27-29 Mart 2007’de Southampton’da Deniz Bilimleri Enstitüleri ve Ulusal Oşinografi merkezi tarafından düzenlenen “Ocean Business 2007” konferansı ve fuarı düzenlenecektir (33).
26-28 Eylül 2007 tarihleri arasında Singapur’da düzenlenecek olan Uluslararası Deniz-Liman Teknoloji ve Kalkınma Konferansı (MTEC 2007 - International Maritime–Port Technology and Development Conference) Singapur Liman Otoritesi ve Singapur Ulusal Üniversitesi tarafından organize edilen Nanyang Teknoloji Üniversitesi ve Roterdam Limanı desteği ile gerçekleştirilecektir (42).
Donanma teknolojisine ilişkin konferanslar:
18-20 Eylül 2007’de İngiltere Kraliyet Enstütüsü tarafından organize edilen Portsmouth’da ICCAS Konferansı (43).
Hindistan’da Mumbai’de 27-29 2007 tarihlerinde düzenlenecek olan INMEX India 2007 Konferansı (44).
31 Ekim- 03 Kasım tarihleri arasında Jakarta’da düzenlenecek olan Marine Indonesia 2007 Konferansı (45).
20 Ocak-01 Şubat’da Sydney’de düzenlenecek Pacific 2008 Konferans ve Fuarı (46, 47).
5. Sonuç ve Değerlendirme
Denizcilik sektöründe ülkemizin uluslararası platformda yerini alabilmesi ve sektörün geliştirilmesi için AR-GE çalışmalarına önem verilmeli ve kendi teknolojimizi yaratmamız gerekmektedir.
Ülkemizde AR-GE çalışmalarına ayrılan pay, gayrî safi millî hasılanın (GSMH) binde 66'sı (% 0.6) düzeyinde bulunmakta olup bilim ve teknoloji alanında gelişmiş ülkelerin yüzde 2-3 aralığındaki payıyla karşılaştırıldığında oldukça düşük kalmaktadır. AR-GE çalışmalarına Avrupa'da % 2, ABD ve Japonya'da % 3'ye yakın pay ayrılmaktadır. Hükümetin bütçesinden TÜBİTAK’a AR-GE çalışmaları için 550 milyon YTL bir pay ayrılmış olup 2010 yılına kadar Türkiye GSYİH’sında bilimsel araştırma ve geliştirmeye ayrılan payın %2’ye çıkarılmasını hedeflenmektedir (48, 49).
Türkiye’nin denizcilik sektörü ve diğer sektörlerde hak ettiği yeri alması, bölge ve dünyada rekabet gücünü arttırması için AR-GE çalışmalarının desteklenerek kendi teknolojisini üretmesi, kendi tasarımını geliştirmesi ve yüksek teknoloji ürünlerini diğer pazarlara satarak teknoloji transferi sağlaması gerekmektedir.
Denizcilik sektöründe teknolojik gelişmelerin sağlanması ve özellikle tasarım teknolojileri yatırım gereksinimi gerekmektedir. Bu nedenle, AR-GE çalışmalarına ayrılan payın AB ve diğer gelişmiş ülkeler düzeye çıkarılması ve kamu ile özel sektörün deniz teknolojilerine ilişkin AR-GE çalışmalarına üniversitelerdeki alt yapıdan faydalanarak daha fazla ağırlık vermesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1) Kurumahmut, A., “Kullanamadığımız Zenginliğimiz: Denizlerimiz”,
http://www.kaptanhaber.com/index.php?sayfa=konukyazargst&id=4113&%20links=4113
2) Research Sustainable Surface Transport “WATERBORNE’ technology platform
Launched in Bremen”
http://ec.europa.eu/research/transport/news/article_2067_en.html (2005)
3) Deniz Ticaret Odası, “2004 Deniz Sektörü Raporu”, İstanbul, 26-27, 76 (2005).
4) http://ec.europa.eu/research/transport/news/article_791_en.html
5) http://ec.europa.eu/research/transport/news/article_790_en.html
6) http://ec.europa.eu/research/transport/news/article_748_en.html
7) http://www.mmo.org.tr/muhendismakina/arsiv/2006/mart/06_vorteks_makele.pdf
8) http://ec.europa.eu/research/transport/news/article_747_en.html
9) http://ec.europa.eu/research/growth/gcc/projects/in-action-safer-maritime.html
10) http://ec.europa.eu/research/growth/gcc/projects/in-action-octopus.html
11) http://ec.europa.eu/dgs/energy_transport/galileo/applications/maritime_en.htm
12) http://ec.europa.eu/dgs/energy_transport/galileo/applications/maritime_en.htm
(economistglobal, ong g).
13) http://www.wumtia.soton.ac.uk/news.html#14_3_06
14)İstikbal, C., VTS-Kılavuzluk İlişkileri ve Kılavuz Kaptanın Rolü (http://www.turkishpilots.org.tr/DOCUMENTS/C_ISTIKBAL_10_07_2003_VTS.htm)
15) http://193.71.199.52/en/energy/hydrogen/report_6-2002/22921.html
16) http://www.indianembassy.org/indiainfo/india_2000/chapters/chp07.pdf
17) http://webapps01.un.org/dsd/partnerships/public/partnerships/131.html
18) Economist Global Agenda, “The threat of maritime terrorism”,
http://www.economist.com/agenda/PrinterFriendly.cfm?Story_ID=2804108 (Haziran 2004)
19) Garin A. K., “Troubled Waters”, Conde Nast Traveler,
http://www.concierge.com/cntraveler/articles/detail?articleId=10156&pageNumber=1 (January
2006)
20)Teknoloji vasıtasıyla Terörizmle Mücadele http://www.nato.int/docu/review/2004/issue3/turkish/military.html
21) http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/4015713_p.asp
22) Forbes, Haziran 2006, 121
23)http://www.hurriyetim.com.tr/haber/0,,sid~1@w~1@tarih~2004-02-03- t@nvid~365869,00.asp
24) http://www.turkcadcam.net/haber/2005-10-21.html.
25) http://www.turkcadcam.net/haber/2003-01-07.html.
26) http://www.sabah.com.tr/2005/03/28/cp/hob108-20050313-102.html
27) http://www.kaptanhaber.com/index.php?sayfa=habgst&id=4321
28) ) http://www.wmtc2006.com/technical/mes/default.asp
29) http://www.asmeconferences.org/omae06/
30) http://www.zelusevents.co.uk/events/overview.php?ev_id=00027
31) http://www.auvsi.org/symposium/
32) http://www.mtronline.net/mt/MTCalendar2.aspx
33) http://www.ices.dk/asc2006/
34) http://www.oceanbusiness2007.com
35) http://www.seatechweek-brest.org
36) http:www.ttcus.com.
36) http://www.offfshorecoms.com
37) http://www.caris.com/caris2007
38) http://www.wmtc2006.com/technical/
39) Marine Technology Reporter, http://www.mtronline.net/mt/MTCalendar2.aspx
41 ) http://www.wmtc2006.com/technical/mes/default.asp
42) http://www.mtec2007.org/
43) www.rina.org.uk
47) http://www.naval-technology.com/exhibitions/
48) http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=238
49) http://ekutup.dpt.gov.tr/program/2006.pdf