Denizcilik sektörü ülkelerin ekonomik, siyasi ve savunma gücünde önemli bir rol oynayan lokomatif sektörlerden biridir. IMF 2013 yılında küresel ekonominin %3,5 oranında büyüyeceğini, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) dünya ticareti 2013 yılı büyüme oranının %3,3’den 2014 yılında %5’e çıkacağını tahmin etmektedir. Dünya deniz ticareti 2012 yılında 9,468 milyon tona ulaşmış olup, bir önceki yıla göre %4 artış olmuştur. Dünya deniz ticaretinin 2013 yılında ise 9,863 milyon tona ulaşması beklenmekte olup, bir önceki yıla göre %4,2 oranında büyüme öngörülmektedir (M.C.de Lavelle, Merchant Marine and Maritime Transport 2012/2013, ANAVE). “Global Marine Trends 2030" Raporu’na göre dünya deniz ticaretinin 2030 yılna kadar 19-24 milyar tona ulaşması beklenmektedir.
Denizcilik sektöründe önümüzdeki yıllarda arz fazlası ve yüksek yakıt fiyatları nedeniyle %5-10 oranında düşüş beklenmektedir (www.researchandmarkets.com). Özellikle gemi inşa sanayinde; gemi arz-talep dengesizliği, kapasite fazlası nedeniyle tersane sahipleri arasındaki yaşanan yoğun rekabet, gemilerin çoğunun teslimlerinin yapılamaması, gemi sahiplerinin finasman bulmakta zorlanması, tersane sahipleri ve gemi sahiplerinin kar marjlarının düşmesi gibi nedenlerden dolayı yaşanan krizin 2013 ve önümüzdeki dört yıllık sürede de devam edeceği tahmin edilmektedir (BRS, 2013 Annual Review Shipping and Shipbuilding Markets).
1 Ocak 2013 itibariyle dünya ticaret filosu toplam 1,543 milyon dwt ile 54,859 gemiye ulaşmış olup, Dünya deniz ticaret filosunda bir önceki yıla göre %4,1 oranında büyüme olmuştur (Manuel Carlier de Lavelle, Merchant Marine and Maritime Transport 2012/2013, ANAVE). Araştırma şirketi Platou ise 2012'de %7.3 oranında büyüyen deniz ticaret filosunun, 2013 yılı sonunda %5.3, 2014 yılında %3.7 büyüyeceğini tahmin etmiştir. Platou 2013’de tanker filosunun ise %4 oranında büyüyeceğini öngörmektedir. Clarkson Araştırma Şirketi’ne göre 2013’de ham petrol ve ürün tankerlerinde ton-mil bazında yaklaşık %3,1 oranında artış olacaktır. 2013 yılında ürün tankerleri yeni gemi siparişleri 3 kat artmıştır. Ürün tankerlerinin arzındaki büyüme 2013 yılında artmış olup, 2014-2016 yılları arasında gittikçe düşeceği tahmin edilmiştir. Ürün tankerlerinde 45,000-60,000 DWT gemilerin sipariş defteri filo oranı %18’dir.
OPEC’in üretimini kısıtlamasının arz fazlasına neden olması tanker piyasasını etkilemiştir. The Baltic and International Maritime Council (BIMCO)’nun 2013 Pazar Analizi Raporu’na göre kuru dökme yük ve ham petrol tankerleri segmentlerinde arz fazlası nedeniyle arz ve talep dengesizliği en fazla 2013 yılında olacaktır (BIMCO Market Analysis Reports 2013; (ISL Shipping Statistics and Market Review, 2013). BIMCO, 2013’de ham petrol tanker arzı büyüme oranının %3,4 oranında olacağını tahmin etmektedir.
Clarkson Research Agustos 2013 Raporu’na göre; 1 Ağustos 2013 itibariyle yeni gemi sipariş defterinin toplam değeri 279,4 milyar ABD Doları olup, bir önceki yıl 286,2 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında sadece gaz tankerleri ve diğer yüklerin (tankerler, dökme yükler ve konteyner) sipariş defterinde artış olup, diğer gemi siparişlerinde azalma görülmektedir. BIMCO araştırmasına göre; ham petrol tankerlerinin aktif değerleri düşmeye devam etmektedir. BIMCO 2013 yılının sonuna kadar filonun %2,9 büyüme oranına eşit 20 milyon dwt ham petrol tankerinin teslim edileceğini öngörmektedir.
BIMCO’ya göre 2012-2020 yılları arasında gemi inşa sanayiinde kapasite fazlasının artacağı tahmin edilmekte olup, bu da sektör için potansiyel bir tehdit oluşturmaktadır.
BIMCO 2013 yılında toplam konteyner filosunda %5,9 büyüme oranı tahmin etmiştir. 2013 (Ocak-Temmuz) itibariyle Uzak Doğu-Avrupa hattı konteyner taşımacılığı %1,9 oranında büyümüştür. Alphaliner’in analizine göre; 11 Aralık 2013 itibariyle layner taşımacılığında toplam 17,748,708 TEU’luk 5,961 gemi dolaşımdadır. TEU bazında dünya layner filosunun başlıca operatörleri ve payları sırasıyla APM Maersk (%14,7), Mediterranean Shg Co. (%13,3), CMA CGM Group (%8,5), Evergreen Line (%4,8), COSCO Container L. (%4,4), Hapag-Llyod (%4,1), APL (%3,6), Hanjin Shipping (%3,6), CSCL (%3,4) ve MOL (%3,1)’dur. Maersk Line, A.P. Moller-Maersk, Mediterranean Shipping Company ve CMA CGM mevcut filosunu %15,6’e, diğer 18 adet taşıyıcıların kombine siparişleriyle birlikte toplam filosunu %19,8’e çıkaracaktır (www.reuters.com/article/2013/12/03).
Drewry Maritime Equity Research’in araştırmasına göre küresel konteyner ticaretinin önümüzdeki iki yıl içerisinde önemli bir artış göstererek 2014 sonunda 684 milyon TEU seviyesine yükseleceği, konteyner ticaretinin 2013’te global bazda %4,7 ve 2014 yılında ise %5,7 artış göstereceği tahmin edilmekte olup, 2014 sonu itibariyle toplam liman kapasitesinin de 994 milyon TEU düzeyine yükselmesi beklenmektedir. BIMCO konteyner taşımacılığında büyümenin olacağını ve konteyner pazarındaki arz-talep dengesizliğinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini öngörmekte olup bu durumun pazara olumsuz yansıyacağı belirtilmektedir.
Maersk Line’nın her biri 18.270 TEU’luk kapasiteli beş mega gemisi ve 16 diğer ölçekteki gemiler Güney Kore DSME tersanesinde tamamlanacak olup, bir buçuk yıl içerisinde teslim edilecektir. Daewoo Tersanesi tarafından inşa edilen ve dünyanın en büyük kapasitesine sahip 18,270 TEU kapasiteli, toplam 399 m. uzunluğunda, azami 23 knot hızında, ilk E-Tipi Maersk Mc-Kinney Møller Temmuz’da Güney Kore Busan’dan sefere başlamıştır. Asya- Avrupa hattında çalışacak olan gemi daha az yakıt tüketimi yapacak olup, kendinden önceki en gelişmiş gemiden yüzde 50 daha az CO2 salınımı yapması nedeniyle çevreci bir özelliğe de sahiptir.
Alphaliner, 2013 Temmuz ortası itibariyle boşta 448,000 TEU konteyner olduğunu belirtmiş olup, bu da toplam konteyner filosunun %2,7’sine karşılık gelmektedir. BIMCO analizlerine göre 450.000 TEU’luk toplam kapasiteli eski gemiler 2013 yılının sonuna kadar sektörde hurdaya çıkacaktır.
2013 yılında 29 milyon DWT yeni kuru yük gemisi sipariş edilmiştir. BIMCO’ya göre kuru dökme yük arzında büyümenin 2010 yılından itibaren azalmaya başlamış olduğu ve gittikçe azalacağı ve 2015’de büyüme olmayacağı öngörülmüştür. Platou, 2013 yılında kuru dökme yük taşımacılığına olan talebin %5-6 oranında artmasına rağmen kuru dökme yük filosunun %7 büyüyeceğini tahmin etmektedir.
Deniz yolu ile yapılan kuru dökme yük ticareti hacminin gelecek 4 yılda ortalama % 6 büyümesi beklenmektedir. Analistlere göre Çin 2013 yılında Çin’in kuru dökme yüklere olan talebi piyasanın ilgi odağı olarak kalmaya devam edecek olup, dökme taşıyıcılara talep devam edecektir (Karaçelik, L., Marvel Danışmanlık ve Denizcilik A.Ş.). Daha büyük gemilere olan eğilim 2013 ve önümüzdeki yılarda da devam edecektir.
Dünya ticaretinin hareketliliğine ilişkin önemli bir gösterge olan Baltık Kuru Yük Endeksi (Baltic Dry Index-BDI) 24 Aralık 2013’de bir önceki güne göre 30 puan artışla (%1,34) 2227 puanla kapanmıştır. Bu durum arz talep dengesizliğinin düzelmesinin bir göstergesidir.
Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi 2013 yılında Dünya kruvaziyer pazarının 36 milyar ABD Doları’na ulaşması beklenmekte olup, bir önceki yıla göre %4,8 oranında büyümüştür. Dünya toplam kruvaziyer kapasitesi nin 2013 yılında 2012 yılına göre %3 artışla 439,000 yolcu olacağını tahmin edilmektedir.
Gemilerin enerji etkinliğini artırmak amacıyla IMO ve ilgili kuruluşlar tarafından gemilerin hızının azalması, karbon emisyonlarını azaltma teknolojileri, ülkelerin bu konudaki kapasitelerini geliştirmek gibi bazı teknik ve operasyonel tedbirlerin alınmasına ilişkin çalışmalar 2013 yılında da devam etmektedir.
Deniz Alacaklarına Karşı Donatanın Sorumluluğun Sınırlandırılmasına Dair 1976 Konvansiyonu’nun 1996 Protokolü’ne (Protocol of 1996 to Amend The Convention on Limitation of Liability for Maritime Claims, 1976) denizde güvenlik ve emniyet ve çevre hususlarına yönelik eklemeler yapılmıştır. Enerji verimliliği ve sera gazı emisyonunu azaltma konusunda önemli düzenlemeler, IMO’nun nezaretinde hayata geçirilmiş ve 1 Ocak 2013 de yürürlüğe girmiştir.
Uluslararası ILO Denizcilik Çalışma Sözleşmesi (Maritime Labour Convention-MLC) 20.08.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşme, gemiadamlarının eşit rekabet koşulları içerisinde ekonomik ve sosyal haklarını ve çalışma koşullarını kabul edilebilir küresel koşullarda iyileştirmeyi amaçlamaktadır.
ICC, IMB Piracy and Armed Robbery Against Ships Raporu’na göre 2013 Ocak-Eylül döneminde 188 deniz haydutluğu ve silahlı soygun olayı olmuştur. Söz konusu saldırılarda 10 gemi kaçırılmış, 17 gemiye silahlı saldırı olmuş, 140 geminin güvertesine çıkılmış, 21 gemi saldırıya uğramış, 266 mürettebat rehin alınmış, 34 kişi kaçırılmış, 20 kişi yaralanmış ve 1 kişi ölmüştür. 2013 yılında deniz haydutluğu ile mücadele için deniz güçlerinin söz konusu bölgede konçlandırılması, IMO’nun deniz haydutluğuna karşı En İyi Yönetim Uygulamalarının (Best Management Practices-BMP) yapılması ve gemilerde silahlı güvenlik personelinin bulundurulması gibi önlemler nedeniyle Aden Körfezi, Somali ve Kızıl Deniz’deki saldırılarda azalma olmuştur. Benin’de saldırılar azalmasına rağmen bu bölge ve Togo riskli alanlar olarak kabul edilmektedir (ICC, IMB Piracy and Armed Robbery Against Ships Report, January-September 2013). Özellikle Aden Körfezi, Somali gibi bölgelerde deniz haydutluğu saldırı riskleri nedeniyle 1 Ocak 2013 itibariyle Koruma ve Tazmin (P&I) Klüplerini ve diğer tüm sigorta maliyetlerini içeren reasürans maliyetleri önemli ölçüde artmıştır.
(*SeaNews Dergisi'nin Aralık 2013 Sayısında yayınlanmıştır)