Denizlerde hava bozuyor ! Denizcilikte altın dönem sona erdi. Navlun fiyatlarını gösteren Baltık Dry Endeks, yıl başından bu yana yüzde 75 oranında düşüş gördü. Gemi siparişleri iptal ediliyor. Armatörler şimdi borçlarını ödeme sıkıntısı çekiyorlar.DENİZ ticaretinin baronları Yunanlı armatörlerin attığı her adım, denizcilik dünyası tarafından yakından takip edilir. Onların gemi siparişini artırmaları, yatırımlarını hızlandırmaları bütün dünya armatörleri için iyiye işarettir. ; deniz taşımacılığını iyi bir dönem bekliyordur. Yaz sonlarından bu yana yine herkesin gözü onlarda... Gemi alıyorlar mı yoksa satıyorlar mı diye pür dikkat izleniyorlar. Hele de navlun fiyatlarının dip yaptığı son aylarda bu takip daha bir heyecanlı hal aldı. Piyasalar öylesine kötü ki, Yunanlı armatörlerin beklemede kalması bir bakıma rahatlatıcı tabloyu temsil ediyor.
Borçlarını ödeyemeyenler gemi sattı
Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı Erol Yücel, denizcilik sektöründeki krizin boyutlarının derin olduğunu vurguluyor. Armatörlük şirketlerine gemi alımlarında f inansal güvence veren bankaların iflas ettiğine işaret eden Yücel, Türk şirketlerinse Alman bankalarıyla çalıştıklarından biraz daha şanslı olduklarını vurguladı. Yücel, " Bayram öncesinde fuar katılımı için Almanya' daydık. Orada bulunan Alman bankalarının yöneticileri, bize sakin hareket edeceklerinin sinyallerini verdiler. Hatta, önümüzdeki dönemde yoğunlaşacakları sektörlerden birinin denizcilik olduğunu söylediler " diyor. Yücel, yeni gemi inşa eden şirketlerin finansman sorunu yaşadıklarını, borçlarını ödeyemeyen şirketlerin gemi satmaya başladıklarını söylüyor. Ancak, bu durum henüz Türk armatörlere sıçramamış. Yücel' in değerlendirmeleri şöyle : " Beş yıldır altın dönem yaşıyorduk. Böyle bir dönem tarihte yoktu. Herkes çok iyi paralar kazandı. Bu nedenle hesabını kitabını iyi yapanların kasaları sağlam. Bundan sonra da herkes hesabını kitabını çok dikkatli yapmalı. Çünkü altın dönem sona erdi " diyor Yücel. Geçtiğimiz beş yıl boyunca, işler çok iyi olduğundan hurdaya çıkarılması gemilerin bile sefer yaptığını anlatan DTO Meclis Başkanı Yücel, kriz döneminde bu gemilerin hurdaya gitmeye başladığını, gemi satışlarının artması nedeniyle gemi fiyatlarının da aşağı çekildiğini ve tersanelerde yeni gemi siparişlerinin iptal edildiğini ifade ediyor. Çok değil daha iki yıl öncesinde, denizcilik sektörünün ne kadar parlak bir dönem geçirdiğini, mevcut gemi sayısının talebi karşılayamadığını, bütün dünyada yeni liman ve tersane yatırımlarının arttığını yazıyor, sektördeki işadamlarından coşkulu demeçler aktarıyorduk. KRİZİN HABERCİSİ Bugün gelinen noktada ise tablo denizciler açısından pek parlak değil. Navlun fiyatlarının dikkat çekici biçimde düşmesi, ciddi bir ekonomik durgunluğun hatta krizin habercisi olarak yorumlanıyor. Ekonomik krizler de navlun fiyatlarını aşağı çekiyor. Hangisinin daha etkin bir gösterge olduğu tartışılır ancak, denizciler yaz ortalarında başlayan ve yüzde 50' lerle ifade eden navlun fiyatlarındaki düşüşün, bugünkü mali krizi önceden haber verdiğini belirtiyorlar. Her ne kadar mali krizin kaynağı mortgage kredileri olsa da, bankalarda yaşanan sorunlar ve alınan tedbirler bütün sektörlerin para musluklarını etkilemiş görünüyor. ÇİN' DE BAŞLADI Dünyadaki resesyonun merkezi Amerika ancak, denizcilikteki krizin merkezi Çin olarak kabul ediliyor. Aşırı hızla büyüyen Çin, bu yılın ilk aylarında dev üretimini tedarik eden ülkelerle sorun yaşamaya başlamıştı. Bunların başında da, Çin' in demir cevherinde en büyük tedarikçisi olan Brezilya geliyor. Brezilya, Çin' deki talep artışına karşılık, fiyatlarını sürekli artırınca iki ülke arasında pazarlıklar başlamıştı. Bu süreçte Çin alımlarını azaltmış, bu işten deniz ticareti yapan şirketler de fazlasıyla nasiplenmiş ve deniz taşımacılığı yavaşlamıştı. Bunlar da doğal olarak navlun fiyatlarını düşürdü. Tüm dünyanın yakından takip ettiği navlun fiyatlarını gösteren Baltık Dry Endeks, yıl başından bu yana yüzde 75 oranında düşüş gördü. Bu durumun daha da devam etmesi bekleniyor. Bayramın hemen öncesinde, Çin' in demir cevheri ticaretini yönlendiren kamu kuruluşu, demir cevheri alımını durdurduklarını açıkladı. Şu anda Çin stoklarında 90 milyon tonluk demir cevheri olduğu belirtiliyor. Ancak bu miktar, yılda 450500 milyon tonluk demir cevheri tüketen ülkenin ancak birkaç aylık ihtiyacını karşılamaya yetiyor. Bu süreçten sonra, Çin' in izleyeceği politika armatörleri yakından izliyor. Ancak Çin' in en büyük alıcı olarak kozları bu kadarla kalmıyor. Ülke, demirçelik mamulü ihracatını yüzde 20 azalttığını duyurdu. Bu da bu tür ürünleri artık üretmeyeceği anlamına geliyor. Aynı zamanda bu tür ürünlerin taşıma kapasitesinin düşeceğinin de işareti elbette. SON SÜRPRİZ BAE' NDEN Navlun fiyatlarını etkileyen son sürprizi de Birleşik Arap Emirlikleri yaptı. Armatörlük şirketlerine geçtiğimiz hafta başında düştü haber. Emirliklere bağlı ülkelerdeki bankalar, tahıl ticareti yapan şirketlere akreditif açmayacaklarını duyurdu. Bu da emirliklerde bir süre tahıl ticaretinin duracağı ve taşıma kapasitesinin azalacağı şeklinde yorumlanıyor. İstfix de düştü Karadeniz çıkışlı gemilerdeki navlun piyasasını takip eden İstf ix endeksi de temmuzdan bu yana ciddi düşüş yaşıyor. İsfix Araştırma analistlerinden Görkem Kahveci, Ocak ayında 1250 puan olan İstfix endeksinin, temmuzda 1850Jleri gördüğünü, geçen hafta ise 1207 seviyesine düştüğünü belirtiyor. Global ticaretin yavaşladığını ve bunun navlun fiyatlarına yansıdığını belirten Kahveci, navlun fiyatlarının kış aylarıyla birlikte hareketlenebileceğim ancak genel kriz nedeniyle 1600' leri geçmesinin beklenmediğini vurguluyor istfix' in ocak ayından bu yana yaşadığı seyri, grafikte de takip edebilirsiniz. Bütün bunlardan daha genel ve derin bir mali kriz. gelişmeleri kısa vadeli tehlikeler olmaktan çıkarıyor. Amerika ve Avrupa' yı sarsan banka iflasları, deniz ticareti ve navlun fiyatlarının 2009' daki seyrini de flulaştırıyor. Erol Yücel' e göre. 2009 yılında denizcilik sektörü dip yaşayacak, sonra hızla toparlanacak. Geçen iyi yıllarda kendini sağlama alan denizcilik sektörünün krizlerde en son havlu attığını belirten Yücel, armatörlerin mali dengelerini herkesten iyi kurduğunu belirtti. Nemtaş Denizcilik Genel Müdürü Süha Aktaş da, sektörün zor bir dönemden geçtiğini ancak, 2009 yılına kayıp bir yıl olarak bakmadıklarını belirtiyor. " 2009 İÇİN ŞANS VAR " "Denizcilik sektörü olarak bir ay öncesine kadar mali krizlerden kendimizi ayırabiliyorduk ama ilk kez dibini göremediğimiz bir yol var. Çin' deki açılmayla açılır diye düşünüyorduk ama artık bundan emin değiliz " diyen Aktaş, şirket olarak sakin durmaya çalıştıklarını, gemilerini doğru zamanda doğru yerde bulundurarak bu dönemi en iyi şekilde atlatma planları yaptıklarını söylüyor. Dünya ekonomisi için 2009 yılını " kayıp yıl " olarak tanımlayan Aktaş, denizcilik sektörü için aynı oranda karamsar değil. Aktaş' a göre, bu durum böyle devam edemez. Dünyada çok zengin ülkeler ve kişiler var. Bu para mutlaka bir şekilde hareket edecek. Yük sahipleri bir şekilde onları dolaştıracak. Deniz ticareti de dolayısıyla geldiği bu dip noktadan yukarı hareketlenecek. Ancak, son beş yıldır yaşanan yaz havası da bir daha yaşanmayacak.19 - 25 EKİM 2008 PARA DERGİSİ/ Yasemin Salih